عباس ذوالقدری

زنان قابله صنم عزرائیل‏ اند و مؤذن از سدنه اسرافیل و معلم از اعوان جبرائیل و زارع از عمال میکائیل. 

(کلمه 510 از کتاب هزار و یک کلمه)

توضیح:

توضیح این جمله پربار علامه حسن زاده آملی این است که:

حضرت عزرائیل در هر لحظه انسان های زیادی را از رحم مادران به دنیا و از دنیا به برزخ منتقل می کند. پس زنان قابله در واقع یاریگر آن جناب برای انجام کارش هستند که طفل را از رحم مادر به دنیا می آورند.

حضرت اسرافیل کارش احیاء است. زنده کردن اموات با نفخ صور، موذن هم که اذان می گوید و انسان ها را به نماز و مناجات با خدا فرا می خواند، در واقع انسان ها را از غفلت و دوری از خدا به سمت ذکر و یاد و تقرب به خدا فرا می خواند. پس موذن یاریگر جناب اسرافیل است.

حضرت جبرئیل کارش تعلیم و تربیّت نفوس انسانی است و آنها را به سوی کمال رهبری می کند. به انبیاء عظام وحی می کند و کلام خدای متعال را به آنها می رساند و از طریق آن کلام، انسان ها هدایت می شوند و خالق خود را می شناسند و به سوی او می روند. معلّم هم با تعلیم و تربیت انسان ها را به سمت خدای متعال سوق می دهد. پس معلّم از اعوان حضرت جبرئیل می باشد.

حضرت میکائیل وکیل ارزاق است و روزی مادی انسان ها را او تامین می کند. زارعان و کشاورزان که با کشت و زراعت دانه را از زمین شکوفا می سازند و غذای انسان ها را تهیه می کنند در واقع کمک کار حضرت میکائیل هستند.

تبصره: در اینکه برای این چهار لشکر، الفاظ صنم ، سدنه ، اعوان و عمال به کار رفته است، ظرافت خاصی نهفته است که با دقت در معانی این چهار کلمه روشن می شود.