عباس ذوالقدری

عباس ذوالقدری
سایت قبلی 2baleparvaz.ir
کانال تلگرامی قبلی menbardigital@

امام صادق علیه السلام فرمود: مَنْ تَعَلَّمَ الْعِلْمَ وَ عَمِلَ بِهِ وَ عَلَّمَ لِلَّهِ دُعِیَ فِی مَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ عَظِیماً فَقِیلَ تَعَلَّمَ لِلَّهِ وَ عَمِلَ لِلَّهِ وَ عَلَّمَ لِلَّهِ (الکافی، ج‏1، ص: 36) یعنی: هر که براى خدا علم را بیاموزد و به آن عمل کند و به دیگران بیاموزد در ملکوت آسمانها عظیمش خوانند و گویند: آموخت براى خدا، عمل کرد براى خدا، تعلیم داد براى خدا.

امیرالمومنین علی علیه السلام فرمود: مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَلْیَبْدَأْ بِتَعْلِیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ وَ لْیَکُنْ تَأْدِیبُهُ بِسِیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِیبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِمْ (نهج البلاغه، حکمت 73)
یعنی: کسی که خود را رهبر و امام مردم قرار داد باید قبل از تعلیم دیگران به تعلیم خود پردازد و پیش از آنکه به زبان تربیت کند، به عمل تعلیم دهد. و آن که خود را تعلیم دهد و ادب کند، به تعلیم و تکریم سزاواراتر است از آن که دیگری را تعلیم دهد و ادب آموزد.

۴۸ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «علامه حسن زاده آملی» ثبت شده است

آقای حاج عبدالحسین بصیرتی کتابفروش مقیم قم که مرد موثقی است در حضور آیت‌الله جناب آقای حسن زاده آملی سلمه الله تعالی گفتند که برای تجدید چاپ شفای بوعلی استخاره کردم این آیه آمد «وَنُنَزِّلُ مِنَ ٱلۡقُرۡءَانِ مَا هُوَ شِفَاۤءࣱ وَرَحۡمَةࣱ لِّلۡمُؤۡمِنِینَ وَلَا یَزِیدُ ٱلظَّـٰلِمِینَ إِلَّا خَسَارا»[سوره اسراء٨٢].

در آن مجلس بنده به آقای حسن‌زاده گفتم این استخاره واقعاً نوشتنی است.

 

کتاب حدیث منبر، رضا استادی، ص۱۴۳

خوابهای عجبب

۱/۸

آیةالله کشمیری فرمودند در خواب دیدم امام رضا علیه‌السلام را دارند تشییع می‌کنند. فردای آن روز خبر آوردند که علامه طباطبایی از دنیا رفته است.

۲/۸

شیخ مفید در خواب دید حضرت زهرا سلام الله علیها دست امام حسن و امام حسین علیهماالسلام را گرفته و نزد او آورده و فرموده به اینها فقه بیاموز. شیخ مفید حیرت زده مانده که تعبیر این خواب چیست. فردای آن روز شریف رضی . سید مرتضی علم الهدی را مادرشان نزد شیخ مفید آورده . گفته اینها را فقه بیاموز.

 

۳/۸

علامه شعرانی در خواب دیدند از سمت خراسان (بر تربت مدفون آن هزاران سلام و صلوات) دودی سیاه به آسمان بلند شد که همه مومنان و صالحان را مسموم کرد. چند روز بعد خبر رسید حرم سلطان دین شمس الشموس توسط قوای روس به توپ بسته شده است.

 

۴/۸

علامه حسن‌زاده آملی در خواب دیدند چاله‌ای کثیف و متعفن را دارند زیر و رو می‌کنند و گوشتهای مردار گوسفند آنجا انباشته است.

فردای ان روز زنگ خانه را زده‌اند. علامه در را باز کرده دیده یک نفر سوار بر موتور، یک کیسه کتاب آورده و می‌گوید اینها کتب فلان کس است که علیه دین و مذهب کتاب نوشته. خواستیم دور بریزیم گفتیم شاید به کار شما بیاید که بر آنها رد بنویسید. و خداحافظی کرد و رفت. علامه تا نشسته کیسه را باز کرده، به خواب دیشب منتقل شده. و با خود گفته ما در کنار آب شیرین و زلال قرآن و روایات اهل‌بیت عصمت و طهارت نشسته‌ایم. حیف این عمر نازنین که صرف این اباطیل و ترهات شود.

 

۵/۸

شیخ رییس (رضوان الله تعالی علیه) فصل هشتم نمط عاشر اشارات درباره اینکه نفس انسانی مستعد است که در خواب به عالم غیب داخل شود و اخبار گذشته و آینده را مشاهده کند سخن را بدانجا رسانده که خواب موضوعیت ندارد، در بیداری هم می‌شود. نفس پخته و رسیده می‌خواهد.

 

 

۶/۸

حضرت ابی‌عبدالله شب قبل از عاشورا فرمودند: لحظه‌ای به خواب رفتم، دیدم سگ‌هایی بر من هجوم آوردند و در میان آنان سگی بود که رنگش سیاه و سفید بود و بیش از همه به من حمله می کرد و من گمان می‌کنم کسی که قاتل من است، مبتلا به بیماری برص است. سلام خدا بر او و لعنت خدا بر قاتلانش.

 

بحار الانوار، ج۴۵، ص۳

 

۷/۸

در خطبه ۷۰ نهج‌البلاغه هست که: گفتار آن حضرت در سحرگاه روزى که ضربت به فرق مبارکش رسید

مَلَکَتْنِی عَیْنِی وَ أَنَا جَالِسٌ فَسَنَحَ لِی رَسُولُ اللَّهِ (صلى الله علیه وآله) فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا ذَا لَقِیتُ مِنْ أُمَّتِکَ مِنَ الْأَوَدِ وَ اللَّدَدِ فَقَالَ ادْعُ عَلَیْهِمْ فَقُلْتُ أَبْدَلَنِی اللَّهُ بِهِمْ خَیْراً مِنْهُمْ وَ أَبْدَلَهُمْ بِی شَرّاً لَهُمْ مِنِّی .

ترجمه:

نشسته بودم که خواب مرا گرفت، و رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله‏ بر من آشکار شد، گفتم: اى پیامبر خدا، چه کجى‏ها و دشمنى‏ها از امت تو دیدم فرمود: به آنان نفرین کن. گفتم: خداوند بهتر از آنان را به من عنایت کند، و به جاى من شرى را بر آنان گمارد. 

 

 

۸/۸

با طهارت خوابیدن، و قبل از خواب تسبیحات حضرت فاطمه و سوره تبارک و سوره دخان را خواندن تأثیر عجیبی در مشاهده رویای صادقه دارد. و البته خالی بودن ذهن از مشاغل دنیوی تأثیر اصلی را دارد.

 

پایان

نکاتی درباره استخاره

۱

قبل از شروع عرض کنم استخاره یکی از کرامات ائمه اطهار برای شیعیان می‌باشد، و بابی از ابواب رحمت خداست که بر بندگان مومن و اهل قرآن باز کرده است.

پس مبادا سخن بیهوده غافلان و جاهلان را که به استخاره اعتقاد ندارند و آن را عمل خرافی می‌شمارند قبول کنید.

 

۲

سید بن طاووس کتابی دارد به نام «فَتحُ الأبواب بَینَ ذَوی الألباب وَ بَینَ رَبّ الأرباب فِی الإستخارات» درباره اثبات جواز و مشروعیت استخاره، انواع آن و استدلال‌های مخالفان و جواب آنها.

 

۳

 

روش های زیادی برای استخاره وجود دارد. اما یکی از روش های مجرّب که علامه حسن‌زاده آملی نقل کرده این است:

هرکس بخواهد به قرآن مجید استخاره نماید:

آیه الکرسی را بخواند با دو آیه بعد از آن، (یعنی ۲۵۵و ۲۵۶ و ۲۵۷ سوره بقره)

و آیه «وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ لا یَعْلَمُها» (۵۹ انعام )

سپس ده مرتبه صلوات بفرستد،

آنگاه این دعا را بخواند :«اللهم انّی توکلت علیک و تفألت بکتابک فأرنی ما هو المکتوم فی سرّک المخزون فی غیبک یا ذا الجلال و الاکرام، اللهم أنت الحقّ و أنزلت الحقّ بمحمد صلّى اللّه علیه و آله و سلّم اللهم أرنی الحق حقا حتى اتبعه و أرنی الباطل باطلا حتى اجتنبه برحمتک یا ارحم الراحمین» 

 بعد مصحف شریف را باز می کند و صفحه سمت راست را نگاه می کند و هر چه لفظ جلاله (الله) آمده را می شمارد و بعد به تعداد آن ورق می زند مثلا اگر هفت بار کلمه الله بود هفت ورق می زند بعد از آن از صفحه دست چپ به همان تعداد می شمارد و آن سطری که پیش رویش می‌آید جواب استخاره اوست.

سیدعلیخان مدنی در کتاب ریاض السالکین نوشته: این سطری که در جواب آمده به منزله وحی از جانب خداست.

 

- ریاض ‏السالکین، سیدعلیخان مدنی ج۵، ص۱۳۵، و هزار و یک کلمه، علامه حسن زاده آملی، جلد ‏۴، ص۴۹۲

 

۴

حضرت علامه در مقدمه الهی‌نامه نوشته‌اند:

تمایلی برای چاپ این کتاب نداشتند. با اصرار یکی از ناشران استخاره به قرآن مجید کردند این آیه کریمه مبارکه آمد: 

«وَ فِی نُسۡخَتِهَا هُدࣰى وَرَحۡمَةࣱ لِّلَّذِینَ هُمۡ لِرَبِّهِمۡ یَرۡهَبُونَ» (اعراف۱۵۴)

 

۵

در اواخر ماه رجب ۱۳۸۷ ه ق از قم به دیدن رصدخانه مراغه رفته‏ام. قبل از حرکت با قرآن کریم استخاره کرده‏ام این آیه آمد: «أَ وَ لَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَیَنْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ أَثارُوا الْأَرْض...» (روم۱۰). و چون در تبریز شنیدم که قبر هلاکو در مراغه است به یاد آیه افتادم.

 

نکته ۶۹۵ از هزار و یک نکته علامه حسن‌زاده آملی

 

۶

حکیم الهی قمشه‌ای به علامه حسن‌زاده فرمودند:

 

چون عشق و شوق و ذوق شما را در راه کسب علم مشاهده کردم روزى بدون اطلاع شما به مدرسه آمدم (در آن‏وقت در مدرسه مرحوم حاج ابو الفتح طهران حجره داشتم) از محصّلین آنجا درباره شما استفسار کردم همه متّفق القول گفتند: حسن‏زاده محصّل است، جز تحصیل کارى ندارد و جز کتاب یارى. بااین وجود چون به منزل مراجعت کردم به عنوان لیطمئنّ قلبى براى قبول درس شما با قرآن کریم استخاره کردم مصحف شریف را گشودم اوّلین جمله صدر صفحه مصحف این بود: وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ که دلم آرمید و شما را طلبید.

 

۷

علامه طباطبایی وقتی تصمیم گرفتند از تبریز به قم بیایند استخاره کردند آیه شریفه «هُنَالِکَ الْوَلَایَةُ لِلَّهِ الْحَقِّ ۚ هُوَ خَیْرٌ ثَوَابًا وَخَیْرٌ عُقْبًا.(کهف/۴۴) آمده است. یعنی: آنجا سلطنت و ولایت از آن حق تعالی است.

کلمه ۱۵۸ هزار و یک کلمه علامه حسن‌زاده آملی

 

پرانتز باز

 

به همین جهت علامه حسن‌زاده در چند جا از آثارشان وقتی نام شهر قم را می‌خواهند بیاورند، مثلا خواستند بگویند فلان مقدار سال است که در حوزه علمیه قم به تدریس معارف اشتغال دارم، بعد از ذکر نام قم نوشته‌اند هنالک الولایه لله الحق. چه خوب است طلاب و اهل علم ساکن در آن شهر طیب و طاهر و مطهر، نام آنجا را همیشه با القاب «عش آل محمد» و «هنالک الولایه لله الحق» بیاورند.

من از راه دور به تربت پاک آن فاطمه خصال و فاطمه مثال، دختر پاک و معصوم باب‌الحوائج تعظیم می‌کنم و امید دارم سلام و ادب من را پذیرا باشد و سهمی از شفاعت گنهکاران و روسیاهان در قیامت را برای من ذخیره کند.

 

پرانتز بسته

 

۸

وقتی می خواستم ازدواج کنم اول به خواستگاری رفتم، بعد نزد آیت الله شیخ جواد خندق آبادی برای استخاره رفتم و دو نیت در ذهن داشتم، اول اینکه آیا خانواده عروس قبول می کنند که به قم بروم، و دوم اینکه آیا این خانواده خوب هستند. ایشان استخاره کرد و در جواب آمد: « أَن‌ یَقُولُوا سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا وَ أُولَـٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ. (نور ۵۱) البته نباید برای استخاره گرفتن چنین نیتی کرد اما من از قسمت اول آیه جواب سوال اول و از قسمت دوم آیه جواب سوال دوم را به دست آوردم.

 

 

آیت الله مجتهدی، آداب الطلاب، ص ۴۴۲

 

۹

میرزا محمد تنکابنی نویسنده کتاب قصص العلماء در مورد خودش نوشته:

از غرایب احوال اینکه بعد از ورود به عتبات عالیه، خواستم ازدواج کنم، زنی را در نظر گرفتم. برای ازدواج با او در بالای سر سیدالشهداء استخاره کردم این آیه آمد: «یَا زَکَرِیَّا إِنَّا نُبَشِّرُکَ بِغُلَامٍ اسْمُهُ یَحْیَى» (مریم/۷) پس فهمیدم که این زن، پسری برایم خواهد آورد و آن پسر در ایام حیات من وفات خواهد کرد. آری چنان شد و همسرم پسری آورد در نهایت زیبایی، که در سن هفده سالگی وفات یافت.

 

 

 

 

۱۰

شبی که امام خمینی از پاریس به تهران می آمدند، یکی از علما خیلی نگران ایشان بود و نمی‌دانست چه وضعیتی پیش خواهد آمد و تکلیف چیست. استخاره کردند. آیه شریفه «و َلَا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ ۖ إِنَّهُ لَا یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْکَافِرُونَ» (یوسف/۸۷) آمد.

 

آقای قرائتی هم تعریف می کرد زمانی که به نوشتن تفسیر نور مشغول بودم، وقتی به آیه شریفه «و َمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ ۚ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِکُمْ» (آل عمران/ ۱۴۴) رسیدم، خبر ارتحال امام امت و جانشینی رهبر معظم انقلاب به جای ایشان را شنیدم.

 

۱۱

شخصی برای ازدواج یک زن و مرد پلیدی از علامه حسن زاده آملی استخاره خواسته است. علامه فرمودند که نیازی به استخاره نیست، چون هر دو خبیث هستند و با هم سازگارند. اما اصرار کرده است که حتما استخاره کنید. علامه مصحف شریف را باز کرده اند. آیه «وَ یَجْعَلَ الْخَبِیثَ بَعْضَهُ عَلَىٰ بَعْضٍ فَیَرْکُمَهُ جَمِیعًا فَیَجْعَلَهُ فِی جَهَنَّمَ ۚ أُولَٰئِکَ هُمُ الْخَاسِرُون». (انفال/۳۷) آمده است.

نکته ۳۸۹ هزار و یک نکته علامه‌ حسن‌زاده آملی

 

در امر خطبه خبیثه‏اى استخاره از من خواستند، گفتم آنکه او را طلب کند همانند او جلب است که الخبیثات للخبیثین دیگر چه حاجت به استخاره؟ کیف کان با ابرام و الحاح متقاضى، مصحف عزیز را گشودم این کریمه مبارک آمد:

وَ یَجْعَلَ الْخَبِیثَ بَعْضَهُ عَلى‏ بَعْضٍ فَیَرْکُمَهُ جَمِیعاً فَیَجْعَلَهُ فِی جَهَنَّمَ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ (انفال آیه 38) سبحان الله که بعد دیده‏ایم خبیث از آن کثیف‏تر، و خبیثه از آن پلیدتر است.

 

۱۲

جهت حسن ختام سه ادب مهم از آداب استخاره را عرض کنم:

 

توجه به این که استخاره مشورت با خداست و راهی مناسب برای کنار گذاشتن تردید در تصمیم گیری است.

 

قبل از استخاره باید از تفکر در جوانب کار، و مشورت با افراد خبره و ناصح بهره برد.

 

پرهیز از تکرار استخاره برای یک موضوع (در حالتی که شرایط تغییر نکرده است)

 

لطیفه۱

ابلهی می خواست الاغی بخرد. استخاره زد به قرآن، در جوابش آیه «سَنَشُدُّ عَضُدَکَ بِأَخِیکَ» (قصص۳۵) آمد.

 

لطیفه۲

 

یک مردی از علامه مجلسی تقاضای استخاره می کند. علامه بعد از استخاره می گوید خوب است. مرد می رود و بعد از مدتی می آید و می گوید: آقا من مدتی قبل از شما استخاره خواستم و شما گفتید خوب است و من هم انجام دادم اما خیر ندیدم. علامه مجلسی سوال می کند برای چه کاری استخاره خواسته بودی؟ می گوید برای ازدواج، اما زنی که گرفته ام شب ادراری دارد! علامه می گوید کاش به من گفته بودی که استخاره را برای ازدواج می خواهی ، چون آیه «جنات تجری من تحتها الانهار» آمده بود!

 

منبع: سرگذشت های تلخ و شیرین قرآن، ج۱، ص۱۵۵

زندگی نامه علامه مجلسی مردان علم در میدان عمل، ج۱ ، ص۴۸۸

 

 

این کلمه را در پاسخ نامه عزیزى که بیوگرافى مرا خواسته بود نگاشته‏ام:

بسم اللّه الرحمن الرحیم الحمد للّه ربّ العالمین.

با تحیّت و سلام. ارباب معرفت دانند که احیاى آثار و تراجم احوال بزرگان علم تا چه اندازه براى همه طبقات اجتماع از هر حیث مفید است ولى این کمترین درباره خود چه بنگارد که نه تألیفى شایان تعریف دارد، و نه تصنیفى سزاوار تحسین. نه عقده ‏اى را به بنان خود گشوده است، و نه مشکلى را به بیان خود حلّ کرده است. نه اهل حلّ و عقد است، و نه مرد رتق و فتق. نه به مقامى واصل شده است، و نه بهره ‏اى از او حاصل. گویى درباره وى گفته آمد:

نه شکوفه‏اى نه برگى نه ثمرنه سایه دارم‏

 

همه حیرتم که دهقان به چه کار کشت ما را

     

عمرش از خمسین بگذشت و خود هنوز از عقل هیولانى نگذشت، مع ذلک بنا بفرموده ایزد تعالى: وَ إِذا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها، و به دستور ولى اللّه اعظم امام بحق ناطق جعفر بن محمد الصادق- علیهما السلام- ردّ جواب الکتاب‏ واجب کوجوب ردّ السلام، این چند جمله تحریر مى‏ گردد:

نام حسن و به شهرت حسن‏زاده آملى در هزار و سیصد و هفت هجرى شمسى در ایرای لاریجان آمل متولد، و در حجر کفالت و تحت مراقبت پدر و مادرى الهى تربیت و از پستان پاک مادرى مؤمنه عفیفه صدّیقه شیر نوشیده ‏ام سقاهما اللّه و جمیع المؤمنین شرابا طهورا.

تحصیلات کتب ابتدائیه را که در میان طلاب علوم دینیّه معمول و متداول است از نصاب الصبیان و جامع المقدمات و شرح الفیه و سیوطى و حاشیه ملا عبد اللّه بر تهذیب منطق و شرح جامى بر کافیه نحو و شمسیه در منطق و شرح نظام در صرف و مطول در معانى و بیان و بدیع و معالم در اصول و تبصره در فقه و مغنى اللبیب در نحو و شرایع محقق در فقه و چندین کتب جلدین شرح لمعه در فقه و قوانین در اصول تا مبحث عام و خاص را در آمل که همواره از قدیم الدهر واجد رجال علم بود، از محضر مبارک روحانیین آن شهر که همگى از این نشأه رخت بر بسته‏اند و بریاض قدس در جوار رحمت رب العالمین آرمیدند، فرا گرفتم. و نیز از بعضى تعلیم خط مى‏گرفتم، تا اینکه خودم در آمل چند کتاب مقدماتى را تدریس مى‏کردم.

پس از آن در شهریور هزار و سیصد و بیست و نه شمسى بطهران آمدم و چند سالى در مدرسه مبارک حاج ابوالفتح- رحمة اللّه علیه- بسر بردم و باقى کتب شرح لمعه و از عام و خاص قوانین تا آخر جلدین آنرا در محضر شریف مرحوم آیة اللّه آقا سید احمد لواسانى- رضوان اللّه تعالى علیه- درس خوانده ‏ام.

عین فی ادراک النفس حقائق الأشیاء (28)

کج- و من تلک العیون المنیرة ادراک النفس حقائق الأشیاء. و ینجرّ البحث الى اتحاد النفس بالعقل الفعال، بل فنائها فیه.

قال صاحب الأسفار فی الفصل السابع من الطرف الاول من المرحلة العاشرة منه‏[1]: «إن مسألة کون النفس عاقلة لصور الاشیاء المعقولة من أغمض المسائل الحکمیة التی لم یتنقح لأحد من علماء الاسلام الى یومنا هذا، و نحن لما رأینا صعوبة هذه المسألة الخ».

أقول: و قد حررنا البحث عن مفیض الصور النوریة العلّمیة و فناء النفس فی العقل الفعال و حققناه فی الدرس التاسع عشر من کتابنا دروس اتحاد العاقل بالمعقول‏.[2] و فی کتابنا نثر الدراری على نظم اللئالی و هو تعلیقاتنا على اللئالی المنتظمة للمتأله السبزواری، و هذا البحث اعنی ادراک النفس حقائق الأشیاء، محرر فی تعلیقة على اول القیاس منه فراجع و قد اشرنا الیه و الى مواضع تحقیقه بالاجمال فی النکتة الأحدى و الخمسین و تسعمائة من الف نکتة و نکته.

و مما افاده العلامة القیصری فی المقام هو ما قاله فی آخر الفصل الثالث من مقدمات شرحه على فصوص الحکم: «بقدر ظهور نور الوجود بکمالاته فی مظاهره تظهر تلک الماهیات و لوازمها تارة فی الذّهن، و أخرى فی الخارج فیقوى ذلک الظهور و یضعف بحسب القرب من الحق و البعد عنه، و قلة الوسائط و کثرتها، و صفاء الاستعداد و کدره. فیظهر للبعض جمیع الکمالات اللازمة لها و للبعض دون ذلک، فصور تلک الماهیات فی اذهاننا هی ظلالات‏ تلک الصور العلمیة، الحاصلة فینا بطریق الانعکاس من المبادی العالیة او ظهور نور الوجود فینا بقدر نصیبنا من تلک الحضرة لذلک صعب العلم بحقائق الاشیاء على ما هی علیه الا من تنور قلبه بنور الحق و ارتفع الحجاب بینه و بین الوجود المحض فانه یدرک بالحق تلک الصور العلمیة على ما هی علیه فی انفسها. و مع ذلک بقدر انیّته ینحجب عن ذلک فیحصل التمیز بین علم الحق بها و بین علم هذا الکامل. فغایة عرفان العارفین اقرارهم بالعجز و التقصیر، و علمهم برجوع الکل الیه و هو العلیم الخبیر»[3]

أقول: ما أفاده کلام بعید الغور جدا و تفسیره ینجر الى الاسهاب و الاطناب و الصواب أن نشیر الى بعض الاسرار المستجنّة فیه لمن هو من اهل الخطاب فنقول بعون ملهم الصواب:

قوله: «ظلالات تلک الصور العلمیة» أی الصور العلمیة فی الحضرة الآلهیة.

و قوله: «الحاصلة فینا»، مرفوع صفة الظلالات. و ظل الشی‏ء یحاکیه و هو صنم و آیة له. و قد تقدم فی العین السادسة عشرة بعض الاشارات الیه.

حکیم ملا على نورى و شیخ احمد احسائى با فتحعلی شاه قاجار نشسته بودند، فتحعلی شاه امارت اصفهان را به فرهاد میرزا که ملقب به معتمد الدوله بود واگذار کرد.

شیخ احمد احسائى خواست طعنه ای به فلاسفه بزند، رو به شاه کرد و گفت: به مقتضای قاعده «فاقد شیء نمی تواند معطی آن باشد» فتعلی شاه باید مالک اصفهان باشد تا بتواند آن را اعطا کند.

حکیم نوری بلافاصله پاسخ داد: شاه بنای اصفهان را واگذار نکرده است، بلکه حکومت آن را واگذار کرده است که الان در اختیار دارد.

علامه حسن زاده آملی پس از نقل این ماجرا نوشته اند: «از این گونه حرف یاد شده در مؤلفات شیخ احسائى بسیار دیده می شود که گواهى می دهند انّه کان ممّن لم یعتبروا القواعد الحکمیة»

ط- عین فی تکوّن جوهر النفس: هل هی جسمانیة الحدوث و التصرف، أو روحانیة الحدوث و التصرف؟ و بعبارة أخرى هل هی حادثة بحدوث البدن، أو حادثة مع حدوث البدن؟. و القولان متفقان فی أنها روحانیة البقاء و التعقل، «إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوانُ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ» «1». و ذهب المتأخرون من المشاء الى القول الثانی، و هو ذو شعب. و الحق أن النفس جسمانیة الحدوث و التصرف حادثة بحدوث البدن متسخرة تحت تدبیر المتفرد بالجبروت. و هی تنتقل انتقالا جوهریا من طور الى طور، و النطفة قد فاضت علیها من المبدء الفعال کمالات متعاقبة جوهریة؛ أوّلها کالصورة المعدنیة و هی الحافظة للترکیب و المفیدة للمزاج، و ثانیها الصورة النباتیة، و بعدها الجوهر الحیوانی، و هکذا وقع الاشتداد فی الوجود الصوری الجوهری إلى أن تجرّد و ارتفع عن المادة ذاتا، ثم ادراکا و تدبیرا و فعلا و تأثیرا؛ فنفسیّة النفس هی نحو وجودها لا اضافة عارضة لذاتها بعد تمام هویّتها. و أمّا الذی اشتهر من افلاطون من أن النفس قدیمة، فمراده من قدمها قدم مبدعها و منشئها الّذی ستعود الیه النفس بعد انقطاعها عن الدنیا، و الیه یؤول کلام الامام الصادق- علیه السلام- فی الحدیث السابق ذکره: «کنانی قدیم، و عیانی محدثّ».

______________________________
(1) العنکبوت: 64.

ى- عین فی تکون مادّة الجنین، و استحالاتها الى أن یتمّ: قوله عز من قائل: «وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ طِینٍ» «1» الآیة، ینادى بأن النفس حادثة بالبدن لا مع البدن، و هی قوة فی غایة الشرف بالنسبة الى سائر القوى، منطبعة فی الجسم. و هذه القوة لاعتلاء جوهرها، کأنها مرتفعة الذات عن سنخ المادة. و هذه القوة بالقوة انسان: أی فی تحت تدبیر الملکوت تصیر خلقا آخر، ثم تخرج الى الفعلیة بالاشتداد الوجودی و الحرکة فی الجوهر و تجدّد الأمثال ذلک تقدیر العزیز العلیم، على ما اشیر الیه فی التاسعة.

و الکلام فی تفصیل استحالات مادة الجنین الى أن یتم یطلب فی الخامس من تاسعة حیوان الشفاء «2» و فی الفصل الثالث عشر من الباب الثالث من نفس الأسفار فی وقت تعلق النفس الناطقة بالبدن‏ «3» ففی الأول أن أول الأحوال زبدیة المنى و هو من فعل القوة المصوّرة، و الحال الأخرى ظهور النقطة الدمویة فی الصفاق و امتدادها فی الصفاق امتدادا مّا، و ثالث الأحوال استحالة المنى الى العلقة، و بعدها استحالته الى المضغة، و بعدها استحالته الى تکوّن القلب و الأعضاء الأولى و أوعیتها، و بعدها تکوّن الأطراف، الى آخر ما أفاد.

یا- عین فی الفصل بین الروح البخاری، و الروح الانسانی: الروح البخاری هو الحار الغریزی الذی هو الآلة النفسانیة الأولى. و هو جسم لطیف ذو مزاج متکوّن من صفوة الأخلاط الأربعة و هو ألطف الأجسام الباقیة من أجزاء البدن و أدقّها و أصفاها. و لذلک کان أشد قبولا لأفعال النفس من سائر أجزاء البدن. و الروح الانسانی أی النفس الناطقة لیس بجسم، بل جوهر مجرد عن المادة و أحکامها. و الروح و النفس یطلقان بالاشتراک الاسمی علیهما. و الروح البخاری مطیّة أولى للنفس الناطقة فی تعلقها بالبدن أی علّة قریبة لحیوة البدن، و النفس علة بعیدة لها. و الروح البخاری یحویه البدن، و أما الروح الإنسانی فالبدن مرتبة نازلة منه من حیث هو بدنه. و الروح البخاری اذا فارق البدن یبطل و یفسد، و أما الروح الانسانی فهو باق بحیوته الأبدیة، و انما یبطل بعض افعاله من بدنه العنصری.

و حیث إن الروح البخاری جسم لطیف ذو مزاج و مطیة اولى للروح الانسانی، فکلما کان‏

______________________________
(1). المؤمنون: 12.

(2). الشفاء، ج 1، ص 436-، الطبع الحجری الاوّل.

(3)، الاسفار، ج 4، ص 35، الطبع الرحلی الاوّل.

مزاجه أعدل کان افعال الروح الانسانی اکثر و اشدّ و على غایة الاستواء و الاعتدال.

الطبیب یبحث عن الروح البخاری، و الارواح البخاریة عنده ثلاثة: احدها الطبیعی و تولّده فی الکبد؛ و ثانیها الروح الحیوانی و تولّده فی القلب؛ و ثالثها الروح النفسانی و تولّده فی بطون الدماغ، على التفصیل المحرّر فی محلّه.

یب- عین فی أن المزاج کلّما کانت أعدل، کانت النفس الفائضة علیه أفضل:

الاجسام العنصریة تمنعها صرفیة التضادّ عن قبول الحیوة


شرح کتاب «سرح العیون فی شرح العیون» توسط آیت الله صمدی آملی - جلسه سوم

این درس نیز دنباله سؤال و جواب  درس پیش است :

س - در درس پیش از شما پرسیدم که آیا قلب  و سر جزء آن من است که هر کسى مى گوید من چنان گفتم و چنین شنیدم و چنان بودم و چنین شدم ؟ در پاسخ گفته اید آرى که اگر سر و قلب  هم آن من نباشد پس کیست که من من مى گوید , و بنا شد که از شما در این باره پرسش بیشتر بنمایم.

این درس دنباله سؤال و جواب  درس پیش است :

س - در درس پیش از شما پرسیدم که فلانى چگونه شما را از نادانى به دانائى مى کشاند , در جواب  گفته اید که او حرف مى زند و ما مى شنویم و کم کم یاد مى گیریم . در اینجا علاوه بر سؤالهائى که بعد از جواب  نامبرده داشته ام , باز مى پرسم که از حرف زدن او چگونه نور دانش در شما راه یافت؟

سیار خرسندم که باز ( ۱۳ رجب  ۱۳۹۶ ه . ق ) به ادراک حضور شریف دوستانم نائل شده ام . بحث  ما در حرکت و تعریف آن بود , لازم است که بدرسهاى گذشته مرورى بفرمائید، تا اندازه اى درباره حرکت  روشن شده ایم و چنانکه در پایان درس پیش گفته ایم این بحث دنباله دارد و موضوع حرکت به چندین شعبه منشعب  مى شود , اکنون استیفاى در همه جهات آن را سزاوار نمى دانم , اگر چه امید است که در دروس بعد کم کم بتوانیم آنها را عنوان کنیم.