ترجمه ناپذیری ادعیه

ترجمه برخی ادعیه مشکل و شاید ممتنع است. دعاهایی مثل جوشن جبیر و مجیر که اسامی خدای متعال در آن ذکر شده اند تقریبا محال است. بسیاری از فرازهای دعای کمیل و زیارت عاشورا چنین هستند. برخی فرازها مثل سلام ها و لعن ها هم نیازی به ترجمه ندارند و مشخص هستند.

شاید اگر کتب ادعیه را بدون ترجمه منتشر کنند و فقط قسمتهایی که مولف کتاب نوشته است مثل زمان و مکان دعا یا اینکهمثلا این ذکر چند بار گفته شود ترجمه شود و متن دعا بدون ترجمه آورده شود هم باعث کم حجم شدن کتاب و طبعا ارزان تر شدن آن و هم باعث تشویق خواننده دعا به مطالعه و تحقیق بیشتر برای فهم متون ادعیه بشود و اکتفا به عبارات ساده ای که در زیر عبارات عربی نوشته شده است و هیچ معنایی از عبارت به دست نمی دهد نکند.

شیخ عباس قمی کتاب «جمال الاسبوع» سید بن طاووس را به همین شیوه ترجمه کرده است. و خودشان هم مفاتیح الجنان را به زبان فارسی نوشته اند اما متن ادعیه را ترجمه نکرده اند. گویا ایشان هم به این مسئله واقف بوده اند که متن دعا بیشتر نیاز به شرح مفصل دارد نه ترجمه کلمات.

اعمال مشترک ماه شعبان

دعایی برای گشوده شدن گره ها

دعایی که آیة الله خامنه‌ای در بیانات ۱۹بهمن اشاره کردند، سفارش آیة الله کشمیری هم هست که فرمودند: هر وقت به بن‌بست رسیدی این دعا را بخوان!

منبع دعا: قصص الانبیا، راوندی، ج۲، ص۲۹۳

دعا برای حفظ کرامت و خوار نشدن

دعا کنیم که خدای متعال تا لحظه فرا رسیدن مرگمان اعضای بدن ما را از ما نگیرد. اگر کسی تجربه شکستگی دست و پا را داشته باشد می داند که تحمل درد آن یک طرف، اما زحمتی که انسان به خانواده و اطرافیان دارد یک طرف. احساس بدی دارد از اینکه دیگران در غذا خوردن و طهارت و غیره باید کمکش کنند. انسان احساس می کند کرامتش خدشه دار شده. فلذا کریمانه باید دعا کنیم که خدای متعال ارزش و کرامت ما را حفظ کند. 

اینگونه دعا کردن را حضرت امیر در نهج البلاغه عرضه داشت و به ما هم یاد داد که: اللَّهُمَّ اجْعَلْ نَفْسِی أَوَّلَ کَرِیمَةٍ تَنْتَزِعُهَا مِنْ کَرَائِمِی وَ أَوَّلَ وَدِیعَةٍ تَرْتَجِعُهَا مِنْ وَدَائِعِ نِعَمِکَ عِنْدِی» (خ215)

خدایا به ما چشم دادی، گوش دادی، دست و پا دادی، اعضا و جوارح دادی، اما اول چیزی که از ما می گیری جان ما باشد. نه اینکه اعضای بدن را از ما بگیری و ما محتاج خلق بشویم.

دعایی جامع از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

بارالها من را به آنچه که روزی ام کرده ای قانع ساز، و تا هنگامى که در این دنیا باقى می ‏دارى عیب‏ من را بپوشان و سلامتم بدار، و هنگامى که مرگم را رساندی مرا بیامرز و رحمت نما.

باالها! من را در جستجوى آنچه که برایم مقدّر نکرده ای خسته‏ مکن، و آنچه را که برایم مقدر کرده ای دستیابى به آن را سهل و آسان کن.

پروردگارا! به بهترین وجه پدر و مادر و تمامى کسانى را که موهبتى بر من داشته‏ اند پاداش خیر عنایت کن. خدایا من را فارغ کن براى کارى که به خاطر آن آفریده شده ‏ام و مشغولم مکن به آنچه که خودت متکفّل آن شده ای. و عذابم مکن در حالى که از تو استغفار می کنم، و محرومم کن در حالى که از تو مسئلت مى‏ کنم.

پروردگارا! نفس مرا در نظر خودم خوار و ذلیل، و شأن و منزلت خودت را در نظرم بزرگ بدار، وبه من الهام کن اطاعتت را و عمل به آنچه رضایت تو را فراهم می کند، و اجتناب از آن چیزی که تو را به خشم می آورد. یا ارحم الراحمین

اللَّهُمَّ قَنِّعْنِی بِمَا رَزَقْتَنِی وَ اسْتُرْنِی وَ عَافِنِی أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی إِذَا تَوَفَّیْتَنِی اللَّهُمَّ لَا تُعْیِنِی فِی طَلَبِ مَا لَمْ تُقَدِّرْ لِی وَ مَا قَدَّرْتَهُ عَلَیَّ فَاجْعَلْهُ مُیَسَّراً سَهْلًا اللَّهُمَّ کَافِ عَنِّی وَالِدَیَّ وَ کُلَّ مَنْ لَهُ نِعْمَةٌ عَلَیَّ خَیْرَ مُکَافَاةٍ اللَّهُمَّ فَرِّغْنِی لِمَا خَلَقْتَنِی لَهُ وَ لَا تَشْغَلْنِی بِمَا تَکَفَّلْتَ لِی بِهِ وَ لَا تُعَذِّبْنِی وَ أَنَا أَسْتَغْفِرُکَ وَ لَا تَحْرِمْنِی وَ أَنَا أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ ذَلِّلْ نَفْسِی وَ عَظِّمْ شَأْنَکَ فِی نَفْسِی وَ أَلْهِمْنِی طَاعَتَکَ وَ الْعَمَلَ بِمَا یُرْضِیکَ وَ التَّجَنُّبَ لِمَا یُسْخِطُکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ
مهج الدعوات، ص141

حجاب امام صادق علیه السلام

به ادعیه و احرازی که موجب در امان ماندن از شر دشمنان و مخفی شدن از چشم آنان، در امان ماندن از آزار و اذیت مردمان پست و دون، و حفظ از شر شیاطین انس و جن خوانده می شود اصطلاحا «حجاب» گفته می شود. حجاب های زیادی از ائمه اطهار نقل شده است که در کتب ادیه موجود است. یکی از بهترین آنها که مورد سفارش علامه حسن زاده آملی هم در یک دستورالعملی قرار گرفته است حجاب امام صادق علیه السلام است. 

دعای حضرت فاطمه زهرا در تعقیب نماز ظهر

این دعایی است عظیم الشأن که سید بن طاووس در فلاح السائل ذکر کرده است. برخی فرازهای آن دلالت بر عظمت شأن قائل آن یعنی حضرت صدیقه طاهره دارد و احدی را جز اهل بیت عصمت و طهارت سزاوار نیست که این جملات را از قول خودش بخواهد بگوید. مثل این عبارت که آن حضرت عرضه داشته است: «الحمد للّه الذى لم یجعلنى جاحدة لشى‏ء من کتابه‏ و لا متحیّرة فى شى‏ء من أمره ...». یعنی «حمد و سپاس خداوند را که من را انکارکننده چیزى از کتابش و متحیر و سرگردان در چیزى از امرش نگردانیده است» به عبارت ساده تر اینکه من در هیچ مرتبه ای از مراتب قرآن متوقف نشدم. به قول علامه حسن زاده آملی «این حرف دهن کسى است که باید با دانش و بینش خود به فهم مقامات معنوى آیات قرآنى نایل آمده باشد، آن‏که در هیچ امر قرآنى متحیّر نیست باید صاحب عصمت باشد» زیرا کلمات حق تعالی حد یقف ندارد و لایتناهی است که خدای متعال فرمود: قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ کَلِماتُ رَبِّی وَ لَوْ جِئْنا بِمِثْلِهِ مَدَداً و یا فرمود: وَ لَوْ أَنَّ ما فِی الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ وَ الْبَحْرُ یَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ کَلِماتُ اللَّهِ

و از پیامبر اکرم مروی است «ما من حرف من حروف القرآن إلّا و له سبعون ألف معنى»؛ و در روایتی از امام صادق علیه السلام «من عرف فاطمة حقّ معرفتها فقد أدرک لیلة القدر».

متن شریف دعا این است:

سبحان ذی العز الشامخ المنیف سبحان ذی الجلال الباذخ العظیم سبحان ذی الملک الفاخر القدیم و الحمد لله الذی بنعمته بلغت ما بلغت من العلم به و العمل له و الرغبة إلیه و الطاعة لأمره و الحمد لله الذی لم یجعلنی جاحدة لشی‏ء من کتابه و لا متحیرة فی شی‏ء من أمره و الحمد لله الذی هدانی إلى دینه و لم یجعلنی أعبد شیئا غیره اللهم إنی أسألک قول التوابین و عملهم و نجاة المجاهدین و ثوابهم و تصدیق المؤمنین و توکلهم و الراحة عند الموت و الأمن عند الحساب و اجعل الموت خیر غائب أنتظره و خیر مطلع یطلع علی و ارزقنی عند حضور الموت و عند نزوله و فی غمراته و حین تنزل النفس من بین التراقی و حین تبلغ الحلقوم و فی حال خروجی من الدنیا و تلک الساعة التی لا أملک لنفسی فیها ضرا و لا نفعا و لا شدة و لا رخاء روحا من رحمتک و حظا من رضوانک و بشرى من کرامتک قبل أن تتوفى نفسی و تقبض روحی و تسلط ملک الموت على إخراج نفسی ببشرى منک یا رب لیست من أحد غیرک تثلج بها صدری و تسر بها نفسی و تقر بها عینی و یتهلل بها وجهی و یسفر بها لونی و یطمئن بها قلبی و یتباشر بها سائر جسدی یغبطنی بها من حضرنی من خلقک و من سمع بی من عبادک تهون علی بها سکرات الموت و تفرج عنی بها کربته و تخفف عنی بها شدته و تکشف عنی بها سقمه و تذهب عنی بها همه و حسرته و تعصمنی بها من أسفه و فتنته و تجیرنی بها من شره و شر ما یحضر أهله و ترزقنی بها خیره و خیر ما یحضر عنده و خیر ما هو کائن بعده ثم إذا توفیت نفسی و قبضت روحی فاجعل روحی فی الأرواح الرابحة و اجعل نفسی فی الأنفس الصالحة و اجعل جسدی فی الأجساد المطهرة و اجعل عملی فی الأعمال المتقبلة ثم ارزقنی فی خطتی من الأرض حصتی و موضع جنبی حیث یرفت لحمی و یدفن عظمی و أترک وحیدا لا حیلة لی قد لفظتنی البلاد و تخلى منی العباد و افتقرت إلى رحمتک و احتجت إلى صالح عملی و ألقى ما مهدت لنفسی و قدمت لآخرتی و عملت فی أیام حیاتی فوزا من رحمتک و ضیاء من نورک و تثبیتا من کرامتک بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ إنک تضل الظالمین و تفعل ما تشاء ثم بارک لی فی البعث و الحساب إذا انشقت الأرض عنی و تخلى العباد منی و غشیتنی الصیحة و أفزعتنی النفخة و نشرتنی بعد الموت و بعثتنی للحساب فابعث معی یا رب نورا من رحمتک یسعى بین یدی و عن یمینی تؤمنی به و تربط به على قلبی و تظهر به عذری و تبیض به وجهی و تصدق بها حدیثی و تفلج به حجتی و تبلغنی بها العروة الوثقى من رحمتک و تحلنی الدرجة العلیا من جنتک و ترزقنی به مرافقة محمد النبی عبدک و رسولک ص فی أعلى الجنة درجة و أبلغها فضیلة و أبرها عطیة و أوفقها نفسة مع الذین أنعمت عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً اللهم صل على محمد خاتم النبیین و على جمیع الأنبیاء و المرسلین و على الملائکة أجمعین و على آله الطیبین الطاهرین و على أئمة الهدى أجمعین آمین رب العالمین اللهم صل على محمد کما هدیتنا به و صل على محمد کما رحمتنا به و صل على محمد کما عززتنا به و صل على محمد کما فضلتنا به و صل على محمد کما شرفتنا به و صل على محمد کما بصرتنا به و صل على محمد کما أنقذتنا به من شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ اللهم بیض وجهه و أعل کعبه و أفلج حجته و أتمم نوره و ثقل میزانه و عظم برهانه و افسح له حتى یرضى و بلغه الدرجة و الوسیلة من الجنة و ابعثه المقام المحمود الذی وعدته و اجعله أفضل النبیین و المرسلین عندک منزلة و وسیلة و اقصص بنا أثره و اسقنا بکأسه و أوردنا حوضه و احشرنا فی زمرته و توفنا على ملته و اسلک بنا سبله و استعملنا بسنته غیر خزایا و لا نادمین و لا شاکین و لا مبدلین یا من بابه مفتوح لداعیه و حجابه مرفوع لراجیه یا ساتر الأمر القبیح و مداوی القلب الجریح لا تفضحنی فی مشهد القیامة بموبقات الآثام و لا تعرض بوجهک الکریم عنی من بین الأنام یا غایة المضطر الفقیر و یا جابر العظم الکسیر هب لی موبقات الجرائر و اعف عن فاضحات السرائر و اغسل قلبی من وزر الخطایا و ارزقنی حسن الاستعداد لنزول المنایا یا أکرم الأکرمین و منتهى أمنیة السائلین أنت مولای فتحت لی باب الدعاء و الإنابة فلا تغلق عنی باب القبول و الإجابة و نجنی برحمتک من النار و بوئنی غرفات الجنان و اجعلنی مستمسکا بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى‏ و اختم لی بالسعادة و أحینی بالسلامة یا ذا الفضل و الکمال و العزة و الجلال لا تشمت بی عدوا و لا حاسدا و لا تسلط علی سلطانا عنیدا و لا شیطانا مریدا برحمتک یا أرحم الراحمین و لا حول و لا قوة إلا بالله العلی العظیم و صلى الله على محمد و آله و سلم تسلیم

اوقات اجابت دعا

درست است که در خانه خدا همیشه به روی بندگان باز است و هرگاه دلی متوجه او شود، او به استقبالش می آید و اجابتش می کند، اما زمان و مکان هم نقش زیادی در اجابت دعا دارند.

در این مطلب مجموع زمان‌هایی که در روایات به اجابت دعا تاکیده شده‌اند را ذکر می‌کنیم.

1⃣وقت زایل شدن آفتاب از دائره نصف النّهار،

2⃣هنگام شنیدن اذان براى هر نماز،

3⃣ساعت اوّل از روز جمعه، و ساعت آخر از روز جمعه،

4⃣تمام شب جمعه،

5⃣ثلث آخر شب،

6⃣وقت آمدن باران،

7⃣بعد از هر نماز واجب،

8⃣بعد از نماز عشاء هر گاه به سجده رود.

📚 مهج الدعوات، سید ابن طاووس، ص۵۴۴

معارف ادعیه از روایات بالاتر است

مضامین و معارف والایی در ادعیه وجود دارد که در روایات یافت نمی شود. زیرا اهل بیت در گفتگوی مردم سطح خود را تنزل می دانند و مطالب را بیان می فرمودند همانطور که در حدیث نبوی داریم «إنّا مَعاشِرَ الأَنبِیاءِ اُمِرنا أن نُکَلِّمَ النّاسَ عَلى قَدرِ عُقولِهِم» اما در گفتگوی با خدای متعال با عالی ترین مراتب وجودی خودشان حرف می زدند.

به عنوان مثال: سیّد بن طاوس در کتاب «المجتنى» آورده است: الدعاء المروى عن مولانا علىّ بن موسى الرضا علیهما السّلام: یَا بَدِی‏ءُ یَا بَدِیعُ ، یَا قَوِیُّ یَا مَنِیعُ ، یَا عَلِیُّ یَا رَفِیعُ ، صَلِّ عَلَى مَنْ شَرَّفْتَ الصَّلَاةَ بِالصَّلَاةِ عَلَیْه

یعنی خدایا صلوات بفرست بر کسی که نماز بخاطر صلوات بر او شرافت یافته است که منظور وجود مقدس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می باشد.

این مفهوم که «خداوند نماز را با اشتمال بر درود فرستادن بر انسان کامل شرافت بخشیده است» مفهوم بسیار بلندی است که در روایات دیده نمی شود.