مدح مشهدالرضا در کتاب الفوائد الرضویه

در سنه 1332- که به جهت شدّت ابتلا و گرفتارى و کثرت هموم و غموم که بر این داعى روى داد و شرح آن طولانى است- به خاطرم رسید که پناه برم به امام اتقیا و زبده اصفیا و پناه غربا و شهید زهر جفا، حضرت ابو الحسن علی بن موسى الرّضا- صلوات الله علیه و على آبائه و أبنائه- چه در روایت وارد شده که، رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله فرمود که، «به زودى مدفون مى‏شود پاره‏اى از تن من به خراسان، زیارت نمى‏کند او را غمناکى، مگر آن‏که برطرف کند حق‏تعالى غم او را و نه گناه‏کارى مگر آن‏که حق تعالى بیامرزد گناهان او را.» 
و هم روایت شده که، شخصى در خواب دید که ملکى با جامه سبز از آسمان نازل شد و این دو شعر را بر شاذروان قبر مطهّر آن حضرت نوشت:
         من سرّه أن یرى قبرا برؤیته             یفرّج اللّه عمّن زاره کربه‏
             فلیأت ذالقبر إنّ اللّه أسکنه             سلالة من رسول الله منتجبة
 پس اسباب سفر مهیّا کردم و از دار الایمان قم به صوب ارض اقدس توجه نموده و چون به تقبیل آن سده سنیه و عتبه عالیه فایز گشتم چندان مراحم و الطاف و نعمت از آن رحمت الهى و نعمت نامتناهى در خود مشاهده کردم که هوس مجاورت آن آستانه مقدسه را نمودم و با خود گفتم:
         إذا کنت تأمل أو ترتجی             من اللّه فی حالتیک الرّضا
         فلازم مودّة آل الرّسول             و جاور علیّ بن موسى الرّضا
***
          قبر امام هشتم و سلطان دین رضا             از جان ببوس و بر در آن بارگاه باش‏
 با آن‏که در این قطعه از زمان، که فتنه‏هاى بى‏پایان چون پاره‏هاى شب مظلم متراکم و بر تمام بلاد و عباد متهاجم گشته، و به حکم «إذا عمّت البلدان الفتن و البلیا فعلیکم بقم و حوالیها و نواحیها؛ فإنّ البلایا مدفوع عنها» شایسته است که هرکس بتواند مهاجرت به بلده طیبه قم نماید، تا چه رسد به کسى که قم وطن او باشد، لکن این شکسته مهجور، چندان مغمور در نعمت بى‏پایان حضرت سلطان خراسان- صلوات الله علیه- گشتم که مرارت غربت را در این آستان ملایک پاسبان بر کام خود شیرین دیدم، و رغبت مراجعت به وطن را در خود ندیدم، بلکه سختى‏هاى کشیده و تلخى‏هاى چشیده را شکرها گفتم و منت‏ها پذیرفتم.
         منّت از بخت مساعد که پس از راه دراز             بر در کعبه جان بست دلم عقد نماز
         آن‏چنان کعبه که هرکس به صفا دید در آن           منّت از خار مغیلان کشد و راه دراز
 و هم پیوسته عرضه مى‏دارم:
         شاها من ار به عرش رسانم سریر فضل             مملوک آن جنابم و محتاج این درم‏
         گر بر کنم دل از تو و مهر از تو بگسلم             این مهر بر که افکنم این دل کجا برم؟
         نامم ز کارخانه عشاق محو باد             کز جز محبّت تو بود ذکر دیگرم‏
         اى عاشقان کوى تو از ذره بیشتر             من کى رسم به وصل تو کز ذره کمترم‏

 

 الفواید الرضویه فى احوال علماء المذهب الجعفریه، ج‏1، ص: 16

 

شرح حال فضیل عیاض و فرزندش در کتاب فوائد الرضویه

وقتى یکى از شاگردان فضیل بن عیاض محتضر شد فضیل بر او وارد شد و نزد سر او نشست و شروع کرد به خواندن سوره یس. آن تلمیذ محتضر گفت: اى استاد مخوان این را. پس ساکت شد. پس تلقین نمود او را و گفت: بگو: لا اللّه الا اللّه. گفت: نمى‏گویم آن را به جهت آن‏که من برى هستم از آن و مرد بر آن حال- نعوذ باللّه. پس فضیل داخل منزل خود شد و بیرون نیامد تا آن‏که او را در خواب دید درحالى‏که او را مى‏کشیدند به سوى جهنّم. پس فضیل از او پرسید که، به چه سبب بیرون کرد خدا از تو معرفت را و حال آن‏که تو اعلم شاگردان من بودى؟ گفت: به سه چیز: اول آن، نمّامى. پس به درستى که من گفتم به اصحاب خود به خلاف آنچه گفتم براى تو. و دوم: به حسد. حسد بردم بر اصحاب خود. و سیم: آن‏که در من بود علّتى پس رفتم به سوى طبیب پس سؤال کردم از او دوایى. گفت: مى‏آشامى در هر سال قدحى از شراب و اگر نکنى این کار را پس باقى مى‏ماند به تو علت تو. پس من شراب مى‏نوشیدم. نعوذ باللّه من سخطه الّذی لا طاقة لنا به و نقول: لا حول و لا قوّة إلّا باللّه العلى العظیم.

فقیر گوید که، فضیل بن عیاض - کریاض- کوفى سمرقندى ابیوردى، همان عارف صوفى و زاهد مرتاض است که در عصر هارون الرشید بوده و در سنه 187 در مکه وفات کرده و در اول امر از قطّاعان طریق بود و در مابین ابیورد و سرخس‏ راهزنى مى‏نمود و عاشق گردیده بود به دخترى. شبى از دیوار خانه آن جاریه بالا مى‏رفت که خود را به او برساند که شنید شخصى قرآن مى‏خواند و این آیه مبارکه را تلاوت می نماید: أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ؛ آیا نرسید وقت مر آنان را که ایمان آورند این‏که خشوع کند دل‏هایشان براى ذکر خدا. گفت: بلى یا ربّ، رسید وقتش. پس از دیوار خانه مردم پایین آمد و رفت در خرابه، دید در آن‏جا جماعتى از مسافرین مى‏باشند بعضى از ایشان به دیگرى مى‏گوید: مهیا شوید بار کنیم حرکت نماییم. دیگرى مى‏گوید: صبر کن تا صبح شود همانا فضیل در راه است و راهزنى مى‏نماید؛ مى‏ترسیم ما را غارت کند. فضیل آن وقت مطلع شد بر سوء عمل خود و توبه کرد و ایشان را ایمن نمود و مجاورت حرم را اختیار کرد. و از براى او کلمات عرفانیه و حکایاتى است با رشید.
و من کلامه: ثلاثة لا ینبغى أن یلاموا على سوء الخلق و الغضب: الصائم، و المریض، و المسافر.
گویند: وقتى رشید با وى گفت: چه چیز تو را به این مرتبه از زهد رسانیده؟ گفت:
زهد تو از من زیادتر است! رشید گفت: چگونه است زهد من؟ گفت: به جهت آن‏که من زهد ورزیدم در دنیا و آن فانى است، و تو زهد ورزیدى در آخرت و ترک آن کردى و حال آن‏که آن باقى است.
و از تاریخ حبیب السیر منقول است که، فضیل را پسرى بود على نام و در زهد و عبادت از پدر افضل بود، لکن در اول جوانى وفات یافت، و سببش این شد که وقتى در مسجد الحرام در کنار چاه زمزم ایستاده بود شنید کسى خواند: وَ تَرَى الْمُجْرِمِینَ یَوْمَئِذٍ مُقَرَّنِینَ فِی الْأَصْفادِ. پس مانند همام که از شنیدن اوصاف متّقین از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام صیحه زد و وفات کرد او نیز از شنیدن این آیت مبارکه، صیحه زد و روحش پرواز کرد.