چرا نوزده نگهبان؟
یکی از آثار فاخر جناب علّامه شعرانى رحمة الله تعالى علیه ترجمه کتاب نفس المهموم شیخ عباس قمی و نوشتن تعلیقاتی ارزشمند بر آن است.
به مناسبت بحث در یکی از این تعلیقات فرموده است:
و من بنده مترجم این کتاب را با ملحدى اتفاق بحثى افتاد که ذکر آن فائدت بسیار دارد.
گفت: در قرآن است که عَلَیْها تِسْعَةَ عَشَرَ (المدثر،31)، نوزده نگاهبان بر جهنّم گماشته اند، این عدد براى چیست؟
گفتم: عدد را گاه براى مبالغت آورند و غرض بخصوص آن عدد نیست، چنانکه فرمود: إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِینَ مَرَّةً فَلَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ (التوبة- 80)، اگر هفتاد بار استغفار کنى براى ایشان خدا آنان را نیامرزد. و در محاورات گوییم: ده بار تو را دعوت کردم به خانه من نیامدى. صد بار ترا نصیحت کردم نشنیدى.
گفت: نوزده عدد اندک است و مبالغه را نشاید.
گفتم: مبالغت در هر جا به تناسب محل است، بر در زندان دو پاسبان بس است هرچند هزار کس به درون باشند، پس نوزده در اینجا مبالغه را کافى است.
گفت: گیرم که چنین است نوزده چرا اختیار افتاد، ده چرا نگفت؟
گفتم: بزرگتر عددى که ممکن بود در سیاق آیت ها آورده شود آورد زیادتى مبالغت را، که فواصل همه راء است إِنَّهُ فَکَّرَ وَ قَدَّرَ، فَقُتِلَ کَیْفَ قَدَّرَ، ثُمَّ قُتِلَ کَیْفَ قَدَّرَ، ثُمَّ نَظَرَ، ثُمَّ عَبَسَ وَ بَسَرَ و همچنین تا لوّاحة للبشر، علیها تسعة عشر. و در اینجا از عشر تا تسعة عشر هریک را مى فرمود مناسب بود، و تسعة عشر بزرگتر عدد مناسب بود آن اختیار افتاد.
چون این بشنید سخت شگفت آمدش و گفت: بسیار در آیات قرآن تفکّر مى کنید.
گفتم: قرآن براى همین آمد که تفکر کنند در آن، قوله تعالى: أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها (محمد،25)
(نفس المهموم ص 233 موسسه انتشارات هجرت)