حیات و مرگ حقیقی

امام سجاد علیه السلام فرمود: لَوْ مَاتَ مَنْ بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ أَنْ یَکُونَ الْقُرْآنُ مَعِی‏. یعنی اگر همه کسانی که مابین مشرق و مغرب عالم هستند بمیرند من وحشت نمی کنم مادام که قرآن همراه من باشد.

یک معنای این سخن حضرت این است که اگر همه اهل عالم بمیرند من از تنهایی وحشت نمی کنم.

یک معنای دیگر این است که اگر همه عالم کافر شوند و بی دین باشند من وحشت نمی کنم.

زیرا بر طبق فرهنگ قرآن کریم کافران مرده هستند، و حیات انسان به ایمان است.

أَ وَ مَنْ کانَ مَیْتاً فَأَحْیَیْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً یَمْشی‏ بِهِ فِی النَّاسِ کَمَنْ مَثَلُهُ فِی الظُّلُماتِ لَیْسَ بِخارِجٍ مِنْها کَذلِکَ زُیِّنَ لِلْکافِرینَ ما کانُوا یَعْمَلُونَ _{(سوره انعام122)}

إِنَّکَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتى‏ وَ لا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعاءَ إِذا وَلَّوْا مُدْبِرینَ _{(سوره نمل 80)}

روایتی شگفت در مورد ازدواج

فى محاسن التزویج من المحاسن و الاضداد للجاحظ روى ان رجلا اتى رسول الله (ص) فقال یا رسول الله انى أرید ان أتزوج فادع الله ان یرزقنى زوجة صالحة فقال (ص) لو دعا جبریل و میکائیل و انا معهما ما تزوجت الا المراة التى کتب الله لک فانه ینادى فى السماء الا ان امرأة فلان بن فلان فلانة بنت فلانة.

در کتاب محاسن و الاضداد تالیف جاحظ روایت کرده است که مردی به رسول الله عرض کرد می خواهم ازدواج کنم دعا کن خداوند همسری صالح نصیبم فرماید. حضرت فرمود اگر جیرئیل و میکائیل دعا کنند و من هم با آنها دعا کنم جز آن زنی که خدای متعال برایت نوشته همسرت نخواهد شد. زیرا منادی در آسمان ندا می دهد همسر فلان آقا فلان خانم خواهد بود.

الصوم لی

یک حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمودند: «الصَّوْمُ‏ لِی‏ وَ أَنَا أجْزِی‏ بِهِ»

اگر فعل «اجزی» را معلوم بخوانیم یک معنا و اگر مجهول بخوانیم معنایی دیگر به دست می آید.

اگر اجزی را معلوم بخوانیم معنی این می شود: 

خداوند فرمود: روزه مال من است و من پاداش آن را می دهم

اما اگر اجزی را مجهول بخوانیم معنا این می شود: 

روزه مال من است و من به روزه جزا داده می شوم

(یعنی من پاداش روزه ی روزه دار می شوم)

که معنای دوم یک معنای عرفانی بسیار سطح بالاست. پاداش روزه دار خود خداست.

- از افادات آیت الله جوادی آملی

آیا دوست دارید روزی شما زیاد شود؟

1- هر روز (یا شب) یکبار سوره " ذاریات " را بخوانید. (ثواب الاعمال، ص 302)

 2-  نماز شب بخوانید مخصوصا زمانی که برخاستن از خواب سخت باشد. (ثواب الاعمال، ص 42)

3- هر گاه وارد خانه خود می شوید سلام کرده و یک مرتبه سوره "توحید" را بخوانید. (مصابیح الجنان، ص 263)

4-  صله رحم کنید. (الکافی، ج2، ص152)

5-  استغفار کنید. (صحیفه امام رضا، ص 84)

6-  قبل از خواب سوره واقعه را بخوانید. (مفاتیح الجنان ص 15)

7- خوش اخلاق باشید. (امالی صدوق، ص 2)

8- دعای «یا رازِقَ الْمُقِلّینَ وَ یا راحِمَ الْمَساکینَ وَ یا وَلِىَّ الْمُؤْمِنینَ وَ یا ذَا الْقُوَّةِ الْمَتینَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیْتِهِ وَارْزُقْنى وَ عافِنى وَ اکْفِنى ما اَهَمَّنى» خوانده شود. (الکافی ج 2، ص 552)

9- وقتی صدای اذان را می شنوید، شما هم اذکار اذان را تکرار کنید. (مصابیح الجنان ص 263)

10- در سجده نمازهای واجب بگویید: «یا خَیْرَ الْمَسْئُولینَ وَ یا خَیْرَ الْمُعْطینَ اُرْزُقْنى وَارْزُقْ عِیالى مِنْ فَضْلِکَ فَاِنَّکَ ذُوالْفَضْلِ الْعَظیمِ» (الکافی، ج2، ص 551)

متن کامل و ترجمه حدیث جنود عقل و جنود جهل

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ‏
 قَالَ کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ عِنْدَهُ جَمَاعَةٌ مِنْ مَوَالِیهِ فَجَرَى ذِکْرُ الْعَقْلِ وَ الْجَهْلِ

فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع :

اعْرِفُوا الْعَقْلَ وَ جُنْدَهُ وَ الْجَهْلَ وَ جُنْدَهُ تَهْتَدُوا

قَالَ سَمَاعَةُ:

فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَا نَعْرِفُ إِلَّا مَا عَرَّفْتَنَا

فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع:

زن قهرمان نیست!

در احادیث آمده است که زن ریحانه است و قهرمانه نیست. فَإِنَّ الْمَرْأَةَ رَیْحَانَةٌ وَ لَیْسَتْ بِقَهْرَمَانَة (کافی ج5 ص 510)

از آنجا که در فارسی قهرمان به معنای پهلوان و دلاور است، برخی فکر کرده اند در این حدیث هم منظور این است که مثلا زن گل است و پهلوان و دلاور نیست! اما در کتب لغت عرب در معنای قهرمان چنین آمده است: «القهرمان‏ و هو الوکیل، أو أمین الدخل و الخرج»

پس معنای حدیث این است که زن خدمتکار و پیشکار نیست بلکه همچون ریحانه لطیف است.

ذوّاق

 

در روایت داریم که «إن الله یبغُضُ کُلَّ مطلاقٍ ذَوَّاق» یعنی: خدای متعال دشمن می دارد آن انسانى را که خیلى طلاق در زندگى‏اش هست و زن را بازیچه شهوات خودش قرار داده.

 

 

برخی فکر کرده اند منظور از ذوّاق یعنی کسی که چند تا همسر اختیار کند و زنان متعدی داشته باشد حالا چه دائم و چه موقت. اما این حدیث در کتب حدیثی در ابواب مربوط به طلاق آمده است و منظور از «ذوّاق» کسی است که زن می گیرد و طلاق می دهد، مدتی با این است و طلاقش مى‏ دهد، مدتی با یکى دیگر مى‏ رود و آن را هم طلاق می دهد. مدام زن می گیرد و طلاق می دهد.

 

 

در متن حدیث هم قبل از کلمه ذواق کلمه «مطلاق» آمده است.

بنابراین نباید توهم کرد که زنان متعدد داشتن ذوّاق بودن است، و هر کسی به دنبال همسر دوم بود ذواق است و به دنبال چشیدن مزه این و آن است. ازدواج خوب است و محبوب خدای متعال. این طلاق است که بد است و حلال مبغوض خداست. و چقدر بد است که کسی مدام ازدواج کند و مدام طلاق بدهد.

دعایی برای ادای قرض

شیخ بهایی کتابی دارد به نام « الأربعون حدیثا» که چهل حدیث را در آن مفصلا شرح کرده است. این کتاب مشحون است از فواید لغوی و ادبی و کلامی و حتی ریاضی که جناب شیخ جامعیت خود را در آن به اثبات رسانده است.

ایشان در حدیث شانزدهم این کتاب بدون مقدمه و مؤخره، یک خاطره کوتاه و عجیب از خودشان نقل می کنند و هیچ توضیح دیگری نمی دهند و به حدیث بعد می روند.

متن و ترجمه این بخش از کتاب را در آینجا می آوریم.

خزانه چهل گوهر شب چراغ

این مطلب نکته 717 از کتاب هزار و یک نکته علامه حسن زاده آملی است. توضیحات ایشان که ذیل هر حدیث بود را به صورت پاورقی منتقل کردیم به انتهای متن، و تا حد امکان احادیث را اعراب گذاری کردیم.

بسم الله الرحمن الرحیم الحمد لله رب العالمین اللهم صل و سلم على سیدنا محمد و آله الطاهرین، و جمیع الانبیاء و المرسلین و عبادک الصالحین، و من اقتدى بهدیهم و اقتفى هدیهم.

این أثاره خطیر، خزانه چهل گوهر شب چراغ و یا چهل حدیث از غرر احادیث عرفانى است که این فانى حسن حسن ‏زاده آملى، از جوامع عتیق و مآخذ وثیق، به رجاء این که در زمره «مَنْ حَفِظَ عَلی أُمَّتِی أَرْبَعِینَ حَدِیثاً مِمّا یَحْتَاجُونَ إِلَیْهِ فِی أَمْرِ دِینِهِمْ بَعَثَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَقِیهاً عَالِما» محسوب باشد، گرد آورده است؛ تا هرگاه توفیق رفیق شده است هر یک را ترجمه به پارسى و شرح و تفسیر کند لعل الله یحدث بعد ذلک امرا.

مرجو از فیاض على الاطلاق اینکه نفوس مستعده از پرتو این گوهرها فروغ گیرند تا در مطالعه صحیفه نفس به درستى، و در قرائت آن به شایستگى نایل آیند.

چهل حدیث در معرفت نفس‏

این مطلب نکته 1001 از کتاب هزار و یک نکته علامه حسن زاده آملی است.

بسم الله الرحمن الرحیم‏ الحمد الله رب العالمین و صلى الله على سیدنا خاتم النبیین و آله المنتجبین.

درحث و ترغیب حفظ چهل حدیث بطرق و صور کثیره روایت شده است، از آن جمله به سلسله سند روائى این کمترین از استاد خود آیت علم و دین، طود تحقیق و تفکیر، جامع علوم عقلیه و نقلیه، شاخص در علم فلک و ریاضیات عالیه، صاحب تصانیف فائقه و تالیفات رائقه، علامه زاهد ذوالفنون، الذى عزفت نفسه عن الدنیا و ما فیها فتساوى عنده حجرها و ذهبها آیة الله حاج میرزا ابو الحسن بن ملا محمد بن ملا غلامحسین بن ملا ابو الحسن طهرانى مسجد حوضى شهیر به علامه شعرانى- افاض الله علینا من برکات انفاسه النفیسة القدسیة- که منتهى میگردد به علامه مشتهر در آفاق ابو الفضائل شیخ بهاء الدین عاملى- رضوان الله تعالى علیه- باسنادى که در اول کتاب اربعین‏ ذکر فرموده است عن موسى بن ابراهیم المروزى عن الامام الکاظم موسى بن جعفر علیه السلام قال: قال رسول الله صلى الله علیه و آله:

مَنْ حَفِظَ عَلی أُمَّتِی أَرْبَعِینَ حَدِیثاً مِمّا یَحْتَاجُونَ إِلَیْهِ فِی أَمْرِ دِینِهِمْ بَعَثَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَقِیهاً عَالِما

لذا از علماى فریقین کتب و رسائل عدیده در اربعین تدوین شده است. این متمسک بذیل ولایت اهل بیت طهارت و عصمت و وحى از باب الق دلوک فى الدلاء بذکر چهل حدیث از غرر کلمات آن وسائط فیض الهى، در معرفت نفس و تحریض و تحریص به معرفت نفس که مفتاح خزائن ملکوت است، تبرک مى جوید.

سرمایه همه سعادت ها و أهم واجبات معرفت نفس یعنى خودشناسى است، و آنکه خود را نشناخت عاطل و باطل زیست و گوهر ذاتش را تباه کرد و براى همیشه بى‏بهره ماند. هیچ معرفتى چون معرفت نفس بکار انسان نمى‏آید انسان کارى مهم‏تر از خودسازى ندارد و آن مبتنى بر خودشناسى است.

سقراط خودشناسى و اخلاق را از همه مهم تر می ‏شمرد.

گویند وقتى از کنار معبد دلف، عبور مى‏کرد دید بالاى آن نوشته است: «خود را بشناس» همین کلام را اساس فلسفه خود قرار داد. سقراط در مقابل دانشمندان طبیعى گفت: «بیهوده در شناختن موجودات خشک و بى‏روح رنج مبر بلکه خود را بشناس که شناختن نفس انسان بالاتر از شناختن اسرار طبیعت است».

چون گفتار او شبیه به گفتار انبیاء بود بزرگ شد و آوازه‏اش جهان را بگرفت چه قیمت انسان را بالا برده بود. اما آن دانشمندان گمنام شدند.

سقراط گفت آنچه براى ما مفید است آنست که بدانیم خود ما چه هستیم و براى چه آفریده شده‏ایم و سعادت ما در چیست‏ و کارى بکنیم که براى خود و دیگران فائده داشته باشیم، لذا گفته‏اند سقراط فلسفه را از آسمان به زمین آورد.

على بن ربن طبرى که از قدماى اطباء است در اول مقاله دوم نوع دوم فردوس الحکمة در طب گوید: قال ارسطاطالیس الفیلسوف: ان العلم بالنفس الناطقة اکبر من سائر العلوم لان من عرفها فقد عرف ذاته و من عرف ذاته قوى على معرفة الله. و خود على بن ربن پس از نقل کلام ارسطو گفت: و قد صدق الفیلسوف فان من جهل نفسه و حواسه کان لغیر ذلک أجهل.

صدر المتالهین در اسفار (ص 125 ج 3 چاپ سنگى) فرمود: قالت الحکماء فى حد الفلسفة: انها التشبه بالاله بقدر الطاقة البشریة. و مفاده أن من یکون علومه حقیقیة و صنائعه محکمة و اعماله صالحة و اخلاقه جمیلة و آراؤه صحیحة و فیضه على غیره متصلا، یکون قربه الى الله و تشبهه به.

یعقوب بن اسحاق کندى معروف به فیلسوف عرب در رساله حدود و رسوم اشیاء شش تعریف از قدماء در حد فلسفه نقل کرده است، قول پنجم این که: الفلسفة معرفة الانسان نفسه.

هر یک از این دو تعریف و به خصوص تعریف ثانى بسیار بعید الغور است.