امر ایجادی و امر ایجابی

کلمه 749 از هزار و یک کلمه علامه حسن زاده املی جلد هفتم:

عارف جامی در سلسله الذهب گوید:

بر دو قسم است امر اگر یابی / امر ایجادی است و ایجابی

امر ایجادی امر کن باشد / که مفیض نو و کهن باشد

زو تخلف نمی کند مدلول / زانکه او علت است و این معلول

امر ایجابی از حکیم ازل / صیغه افعل است و لا تفعل

بر قوی روشن است و بر عاجز / که تخلف ازان بود جایز

 

.........

أقول: امر ایجادی همان فرمان تکوینی حضرت حق‌تعالی است که با کلمه «کن» تعبیر می‌شود و امکان عصیان و تخلف از آن وجود ندارد، امر ایجابی هم عنوان دیگری است برای فرمان تشریعی حق‌تعالی که به وسیله انبیاء به مردم ابلاغ می شود و تخلّف و عصیان از آن ممکن است.