آداب مرید قبل از یافتن شیخ

محی الدین ابن عربی باب 53 از کتاب فتوحات خود را اختصاص داده است به آنچه مرید قبل از یافتن شیخ باید مبادرت به آن کند. همه عرفا به کسانی که می خواهند سیر و سلوک کنند دستوراتی عمومی دارند که با انجام این دستورات لیاقت پیدا می کنند به محضر استاد برسند و آن قسمت از راه را که باید با استاد رفت طی کنند. و اگر کسی این مقدمات را انجام ندهد معلوم است در نیت خود صادق نیست و شایستگی محضر استاد را هم ندارد.

متن این باب از فتوحات ذکر می شود و ان شاء الله در فرصت مناسب آن را به فارسی هم ترجمه می کنیم.

الباب الثالث و الخمسون فی معرفة ما یلقى المرید على نفسه من الأعمال قبل وجود الشیخ‏

سلوک قبل از یافتن استاد

شیخ عارف ابن عربی در باب پنجاه و سوم کتاب خود فتوحات مکیه را معنون کرده است به: «الباب الثالث و الخمسون فی معرفة ما یلقی المرید على نفسه من الأعمال قبل وجود الشیخ» یعنی: در معرفت آن اعمالی که مرید قبل از یافتن شیخ باید انجام دهد.

 

در عرفان اسلامی اول چیزی که بر سالک لازم است طلب استاد است، و البته نه فقط در عرفان بلکه در همه کارها بدون استاد راه به جایی نتوان برد.

 

هیچکس بى اوستا چیزى نشد / هیچ آهن خنجر تیزى نشد

هر که گیرد پیشه ‏اى بى اوستا / ریشخندى شد به شهر و روستا

 

آهن باید به کوره آتشین برود و استاد و چکش و سندان ببیند تا شمشیر برنده شود.

 

اما قبل از یافتن استاد، لازم است سالک بی برنامه نبوده باشد و خود را مهمل نگذارد. به همین جهت عارفان الهی دستوراتی برای این مرحله داده اند.

 

در این باب شیخ عارف نه چیز را برای سالک قبل از یافتن شیخ لازم می شمرد. چهار چیز از آن در ظاهر و پنج چیز آن در باطن.

 

آن چهار چیز که در ظاهر است: جوع و سهر و صمت و عزلت

صمت و جوع و سهر و خلوت و ذکر به دوام / ناتمامان جهان را کند این پنج تمام

 

توضیح مفصل این چهار عمل در همین باب ذکر شده است. اما آن پنج چیز که در باطن است، عناوین آنها در اینجا ذکر شد اما توضیح مفصل آنها به فصل دوم کتاب ارجاع داده شده است. این پنج چیز عبارتند از: صدق و توکل و صبر و عزیمت و یقین.